TEDMEM’den Türkiye’nin öğretmenlik politikalarına kritik rapor… Nitelik yerine nicelik öne çıkıyor

İSTANBUL (İGFA) – Türk Eğitim Derneği’ne bağlı TEDMEM’in hazırladığı “Ülkelerin Öğretmen Yetiştirme, İstihdam ve Kariyer Gelişim Politikaları” başlıklı rapor, Türkiye’de öğretmen yetiştirme ve istihdam süreçlerine dair kapsamlı değerlendirmeler sunuyor. Raporda; Türkiye, Finlandiya, Estonya, İngiltere, Kanada, Güney Kore, Japonya, Polonya, Almanya ve Fransa’nın uygulamaları karşılaştırmalı olarak ele alındı.

TÜRKİYE’DE NİCELİK, DÜNYADA NİTELİK

Rapor, Türkiye’de eğitim fakültelerinde yaklaşık 185 bin öğrencinin öğrenim gördüğünü, her yıl 40 bin adayın mezun olduğunu ancak yıllık öğretmen atamalarının yalnızca 6–8 bin civarında kaldığını ortaya koyuyor. Bu durum, “atama umudu zayıflayan” çok sayıda öğretmen adayının motivasyonunu düşürüyor.

Uluslararası karşılaştırmalarda Finlandiya ve Estonya gibi ülkelerin sınırlı sayıda üniversitede nitelik odaklı eğitim verdiği, İngiltere, Japonya ve Almanya’nın çok aşamalı sınav ve performans değerlendirmeleri ile eleme yaptıkları belirtiliyor. Türkiye’de ise geniş bir aday havuzu, öğretmenlik mesleğinin sürdürülebilirliği açısından sorun oluşturuyor.

Raporda, Türkiye’nin eğitim fakültesi mezunlarını Millî Eğitim Akademisi bünyesinde yeniden hazırlık eğitimine aldığı vurgulanıyor. Bu hazırlık, Almanya’daki “hazırlık hizmeti” gibi uygulama odaklı değil; teorik ve uygulamalı dersleri de kapsayan ikinci bir öğretmen yetiştirme süreci olarak öne çıkıyor. Bu uygulama, adayların mesleğe geçiş süresini uzatıyor ve motivasyonu düşürüyor.

KARİYER VE MESLEKİ GELİŞİMDE EKSİKLİKLER

Raporda, Türkiye’de uzman öğretmenlik ve başöğretmenlik basamaklarının büyük ölçüde kıdeme dayalı olduğu, uluslararası örneklerde olduğu gibi performans, lisansüstü eğitim veya yetkinlik kriterlerine bağlı bir sistem sunmadığı belirtiliyor. Estonya, Polonya ve Kanada gibi ülkelerde ise kariyer basamakları bilgi, beceri ve yetkinlik gelişimini destekliyor, maaş ve sorumluluklar da buna bağlı değişiyor.

TEDMEM’İN ÖNERİLERİ

Raporda, Türkiye için öne çıkan öneriler şöyle sıralandı:

• Öğretmen seçimi, yetiştirilmesi ve istihdam süreçleri baştan sona yeniden yapılandırılmalı.
• Alan ve kademeye göre farklı öğretmen yetiştirme modelleri geliştirilmeli.
• Millî Eğitim Akademisi hazırlık eğitimi açık, bilimsel ve işlevsel biçimde tanımlanmalı; Eğitim Fakültesi mezunları için uygulama ağırlıklı olmalı.
• Kariyer basamakları yetkinlik ve uzmanlaşma temelli bir sisteme dönüştürülmeli.
• Öğretmenlik mesleği, yalnızca istihdam edilen bir kadro değil, eğitim sisteminin stratejik bir reform ekseni olarak konumlandırılmalı.
• Atanma umudu zayıflayan adayların niteliklerini geliştirmesi ve başka alanlarda sürdürülebilir istihdam elde edebilmesi için ulusal ölçekte reskilling ve upskilling programları tasarlanmalı.

Raporda vurgulanan temel mesaj, Türkiye’nin öğretmen yetiştirme sisteminin nicelik odaklı ve plansız bir şekilde yürütüldüğü; nitelik ve sürdürülebilirlik odaklı reformlarla mesleğin güçlendirilebileceği yönünde.